پس از طی‌شدن مراحل کارشناسی یا پالایش اولیهٔ محصولات، نوبت به بخش داوری می‌رسد. در حال حاضر، داوری دومین رویداد یارستان کودکستان در حال اجراست. در این مقاله به تبیین شاخص‌های داوری محور اسباب‌بازی و وسایل بازی و یادگیری می‌پردازیم. شما می‌توانید با اطلاع از آنها هم به شناخت محصول خوب برسید و هم دست به تولید و ارتقای محصولات خود بزنید.
در جدول زیر تعدادی شاخص می‌بینید. هر شاخص یک توصیف از محصول مناسب است. این توصیف ممکن است کاملاً با یک محصول منطبق باشد، که در این صورت امتیاز کامل از آن شاخص را دریافت می‌کند؛ یا ممکن است محصول مورد نظر، کاملاً فاقد آن ویژگی باشد و آن توصیف به هیچ عنوان معرف آن محصول نباشد، که در این صورت محصول مورد نظر کمترین امتیاز را از آن شاخص به دست می‌آورد.
شاخص‌های مختلف از درجه اهمیت یکسان برخوردار نیستند؛ بلکه بعضی مهمتر از بعضی دیگر هستند. در دو ستون کناری جدول، اعدادی می‌بینید که وزن هر شاخص در هر ردۀ سنی است. یک شاخص ممکن است برای سن 0 تا 3 سال اهمیت زیادی داشته باشد و وزن 6 را به خود اختصاص داده باشد ولی در سن 4 تا 6 سال، اهمیت کمی داشته باشد و وزن 1 را داشته باشد.
وزن هر شاخص مانند تعداد واحد یک درس در یک ترم دانشگاه است. همان طور که درس 3 واحدی، سه برابر درس 1 واحدی در معدل یک ترم ما اثر می‌گذارد، شاخص با وزن 6 هم دو برابر شاخص با وزن 3 در امتیاز کلی که به دست می‌آوریم اثر می‌گذارد.
شاخص‌های داوری مرحله اول محور اسباب‌بازی و وسایل بازی و یادگیری
ردیف | عنوان شاخص | 0 تا 3 سال | 4 تا 6 سال |
1 | طراحی و تولید اسباب‌بازی به‌گونه‌ای است که امکان بهره‌گیری آسان و راحت را حتی‌الامکان بدون حضور والدین و مربیان برای گروه سنی هدف فراهم می‌کند. | 5 | 5 |
| 2 | دارای دفترچه راهنمای مناسب است. (نحوه استفاده از بازی گام به گام، قابل فهم و به روانی بیان شده باشد، از تصاویر مناسب برای فهم بهتر توضیح بازی استفاده شده باشد.) | 3 | 4 |
3 | روی جعبه بازی مشخصات بازی از قبیل گروه سنی، تعداد بازیکن، زمان بازی و مهارت‌هایی را که تقویت می‌کند، درج شده است. | 3 | 5 |
| 4 | اسباب‌بازی برای کودک خطرآفرین نیست. مواردی چون قابل اشتعال، حساسیت‌زا، سمی بودن، خطر برق گرفتگی، سوختن و… در این محصول وجود ندارد. | 6 | 6 |
5 | در صورتی که اسباب‌بازی قطعات ریز قابل بلعیدن داشته باشد، حتما روی جعبه آن هشدار برای عدم استفاده زیر 3 سال درج شده است. (اگر قطعه ریزی ندارد امتیازی ندارد، اگر قطعه ریز دارد در صورت درج هشدار امتیاز 5 و در غیر این صورت 1 داده می‌شود.) | 6 | 6 |
| 6 | طراحی بازی اصیل و بکر است یا در آن از ایده‌های خلاقانه و نوآورانه استفاده شده است. | 4 | 4 |
7 | حقوق مالکیت معنوی رعایت شده و در صورت کپی‌برداری نام بازی اصلی ذکر شده است. | 3 | 3 |
| 8 | اسباب‌بازی با توجه به مراحل رشد کودک طراحی شده است. یعنی هم کودک مهارت‌های لازم برای استفاده از آن را دارد و هم مهارت‌هایی را ارتقا می‌دهد که مرتبط با مرحله رشد گروه سنی هدف است. | 6 | 6 |
9 | طراحی گرافیک و تصاویر به کار رفته در بازی از کیفیت، وضوح تصویر، تنوع و همخوانی رنگها و جذابیت بصری برخوردار است. | 5 | 3 |
| 10 | بین طراحی جعبه، بروشور و اجزای بازی تطابق و همخوانی وجود دارد و یک کل جذاب و گیرا را تشکیل داده است. | 4 | 4 |
11 | از نمادها، نشان‌ها، تصاویر و شخصیت‌ها متناسب با فرهنگ بومی استفاده شده و از نمادها، شخصیت‌ها، حروف و تصاویر غیربومی پرهیز شده است. (امتیاز 1 و 2 برای نمادهای غیر بومی، امتیاز 3 برای عدم به کارگیری هیچ نماد و خنثی بودن، امتیاز 4 و 5 برای به کارگیری نمادهای بومی) | 3 | 4 |
| 12 | کیفیت مواد اولیه و تولید بسته‌بندی و اجزای اسباب‌بازی مناسب است. | 3 | 5 |
13 | بازی یکی از اهداف و ساحتهای تربیت و یادگیری کودک یا تلفیقی از آنها را در بر می‌گیرد و به زمینهسازی جهت پرورش حداقل یکی از ساحتهای زیستی، بدنی، اعتقادی، اخلاقی، معنوی، عاطفی، زیبایی شناختی، تفکر، علمی و فناوری و زبانی منجر می‌شود. (امتیاز بر اساس میزان و عمق پرداختن به یک ساحت و نیز تلفیق چند ساحت داده می‌شود.) | 6 | 6 |
| 14 | دربرگیرنده چالش‌هایی جهت پرورش کنجکاوی، پرسش‌گری و میل به مشاهده، کشف دنیا و سیر و سیاحت در زمین است. | 5 | 4 |
15 | بازی متناسب با موضوعی که به آن پرداخته است، با زندگی طبیعی کودک گره خورده و در بستر زندگی کودکانه یادگیری و تربیت را پیگیری می‌کند. | 2 | 4 |
| 16 | بازی منجر به کارگروهی و همکاری، درگیری بیشتر همسالان در بازی و تعاملات سازنده با همسالان اعم از مشارکت، سازگاری، همدلی و نقش‌پذیری می‌گردد. | 3 | 5 |
17 | به مفاهیم زیست محیطی کودک (خانه، محله، شهر، کشور)، حفاظت از آن و بهداشتشان، احساس تعلق و محبت به آنها و همسو بودن مفاهیم زیست محیطی با فرهنگ ایرانی-اسلامی، پرداخته است. | 3 | 4 |
| 18 | عاری از هرگونه محتوای ترویج ناهنجاری‌های اجتماعی، ملی و مذهبی و آسیب‌های روانی اعم از تبعیض، نژادپرستی، خرافه، روابط جنسی، استعمال دخانیات، مواد مخدر، مشروبات الکلی، مصرف گرایی، تجمل‌گرایی، ناسزا، ترس و وحشت، دروغ و … است. | 6 | 6 |
19 | به پرورش مفاهیم هویت فردی، هویت خانوادگی و ملی و دینی مطابق با فرهنگ ایرانی اسلامی و بومی کودکان می‌پردازد. | 3 | 4 |
| 20 | از زبان فارسی معیار و واژگان مانوس در بازی (مانند نام‌گذاری خود بازی، متون توضیحی، شعار بازی و …) استفاده شده است. | 3 | 4 |
21 | فرصتهایی برای تشخیص، مقایسه (تفاوت‌ها و شباهت‌ها)، ردیف کردن، دسته‌بندی و طبقه‌بندی و تقویت تمرکز و حافظه، روابط کل و جزء، تناظر، ترتیب، مفاهیم فضایی، تعلق و عدم تعلق به مجموعه، مفاهیم فضایی، اشیاء، زمان، فصول و رنگها فراهم می‌کند. | 5 | 4 |
| 22 | از چند حس برای کشف روابط بین اجزا و در جهت تقویت حواس پنجگانه کودک استفاده شده و سعی دارد حواس بیشتری را درگیر بازی کند. | 4 | 4 |
23 | عواطف و احساسات و هیجانات مختلف کودک را درگیر می‌کند و در جهت ارتقا آنها می‌باشد. | 4 | 4 |
| 24 | جذابیت بازی و درگیری عاطفی کودک با بازی به نحوی است که تمایل کودک برای استفاده چندباره از آن را منجر می‌شود. | 3 | 3 |
25 | اسباب‌بازی حرکت‌های ظریف کودک اعم از دست‌ورزی، هماهنگی چشم و دست، چینش، ساختن و … یا حرکت‌های درشت کودک را تقویت می‌کند، اعم از حفظ تعادل، راه رفتن، دویدن، پریدن، پرتاب کردن و… (لازم نیست هم حرکات ریز و هم حرکات درشت را تقویت کند.) | 5 | 4 |
| 26 | اسباب‌بازی به درک مفاهیم جدید و بیان آنها کمک می‌کند و مهارت‌های کلامی و موسیقایی را اعم از گوش دادن، سخن گفتن، خواندن، نوشتن و شناخت ریتم و وزن تقویت می‌نماید. | 5 | 4 |
27 | شاخص ویژه عروسک و وسایل جانبی: چهره و پوشش عروسک با فرهنگ ایرانی-اسلامی مغایرت ندارد. | 6 | 6 |
| 28 | شاخص ویژه اسباب‌بازی‌های حرکتی محیطی: به پرورش هماهنگ اندام‌های گوناگون کودک با تقویت دقت و تمرکز و عکس‌العمل به‌موقع توجه شده است. | 3 | 4 |
29 | شاخص ویژه بازی رومیزی: مهارت‌های شناختی متعددی را در بازی رومیزی درگیر می‌کند. | 3 | 5 |
| 30 | شاخص ویژه جورچین و پازل: تعداد قطعات جورچین و پیچیدگی جزئیات تصویر، مناسب با گروه سنی کودک است. | 4 | 4 |
31 | شاخص ویژه اسباب‌بازی‌های آموزشی: هدف آموزشی اعم از مهارتی، دانشی و نگرشی به وضوح مشخص شده است. | 3 | 4 |
| 32 | شاخص ویژه اسباب‌بازی‌های آموزشی: اسباب‌بازی مفاهیم آموزشی مورد نظر را به صورت غیرمستقیم و تلفیقی به کودکان ارائه می‌دهد. | 4 | 3 |
33 | شاخص ویژه اسباب‌بازی پیشه وری (مشاغل): استفاده از اسباب‌بازی تجربه مشابه استفاده از ابزار واقعی آن پیشه برای کودک ایجاد و برایش حس نقش‌آفرینی در آن پیشه را فراهم می‌کند. | 3 | 4 |
| 34 | شاخص ویژه کتاب بازی: از تنوع فعالیت‌ها و بازی‌ها در بخش‌های کتاب بازی استفاده شده است. | 2 | 4 |
آیا همۀ شاخص‌ها برای همۀ محصولات لحاظ می‌شوند؟
خیر. برخی شاخص‌ها ممکن است به یک محصول مربوط نباشد، مثلاً شاخصی که مربوط به یک قالب خاص است و آن قالب در یک محصول استفاده نشده است. در این صورت، داور آن شاخص را برای آن محصول حذف می‌کند و آن شاخص در امتیاز کلی محصول نه اثر مثبت دارد و نه اثر منفی. مانند درسی که در یک ترم دانشگاه از مجموعۀ دروس ما حذف می‌شود و اثر مثبت یا منفی در معدل ما ندارد.
در نهایت چگونه امتیاز کلی یک محصول محاسبه می‌شود؟
داور و ناظر داوری در بررسی هر محصول، به هر شاخص یا امتیازی از 1 تا 5 داده‌اند یا آن شاخص را به عنوان شاخص غیرمرتبط تشخیص داده‌اند و حذف کرده‌اند. ردۀ سنی هر محصول هم از پیش تعیین شده (با توجه به انتخاب شرکت‌کننده) و با توجه به وزنی که هر شاخص در هر ردۀ سنی دارد، بین شاخص‌هایی که مرتبط تشخیص داده شده‌اند، یک میانگین وزن‌دار محاسبه می‌شود. میانگین وزن‌دار یعنی همان محاسبه‌ای که در تعیین معدل یک ترم دانشگاه انجام می‌شود؛ وزن هر شاخص مانند تعداد واحد هر درس و امتیاز هر شاخص (از 5) مانند نمرۀ ما در هر درس (از 20) است. همان طور که در معدل یک ترم، نهایتاً یک عدد با حداکثر 20 به دست می‌آید، در این میانگین‌گیری هم نهایتاً یک عدد اعشاری با سقف 5 به دست می‌آید. برای ملموس‌تر بودن و غیراعشاری بودن، این عدد در 20 ضرب می‌شود و یک عدد با سقف 100 به دست می‌آید.
امتیازی که در نهایت مشاهده می‌شود، همین عدد است که هرچه به 100 نزدیکتر باشد، نشان‌دهندۀ برتری و کیفیت بالای یک محصول است.
شما می‌توانید جزئیات فرایند داوری دومین رویداد یارستان را از این‌جا مطالعه کنید.
