شاخص‌های داوری محور راهنمای مربی و والدین در گام سوم

بعد از طی کردن مرحلهٔ پالایش اولیه محصولات، نوبت به مراحل داوری اول و دوم می‌رسد که با شاخص‌های داوری سروکار دارد. در این مطلب به تبیین شاخص‌های داوری محور راهنمای مربی و والدین می‌پردازیم. شما می‌توانید با اطلاع از آن‌ها، هم به شناخت محصول خوب برسید و هم دست به تولید و ارتقای محصولات خود بزنید.

در همین ارتباط، مطلب «همه چیز دربارهٔ محور راهنمای مربی و والدین» را بخوانید.

شاخص‌های داوری چطور عمل می‌کنند؟

در جدول زیر تعدادی شاخص می‌بینید. برای هر شاخص، تعدادی سنجه وجود دارد که هر یک توصیفی از محصول مناسب است. این توصیف ممکن است کاملاً با یک محصول منطبق باشد، که در این صورت امتیاز کامل از آن سنجه را دریافت می‌کند. همچنین ممکن است محصول مورد نظر، کاملاً فاقد آن ویژگی باشد و آن توصیف به هیچ عنوان معرف آن محصول نباشد، که در این صورت محصول مورد نظر کمترین امتیاز را از آن سنجه به دست می‌آورد.

چنانچه سنجه‌ای به محصولی مرتبط نباشد، اثر آن سنجه برای آن محصول حذف می‌شود و اثر مثبت یا منفی در محاسبۀ امتیاز آن نخواهد داشت. درنهایت برآیند امتیازات سنجه‌های ذیل هر شاخص، امتیاز آن شاخص را می‌سازد و برآیند امتیازات شاخص‌ها، امتیاز کل محصول را شکل می‌دهد.

در همین ارتباط، مطلب «شاخص‌های داوری محصولات در سومین گام یارستان کودکستان» را بخوانید.

شاخص‌ها			سنجه‌ها
کل‌نگر محصول			شاخص کل‌نگر: محصول محصول مناسبی است.
صحت			درصورت اقتباس کامل یا ناقص از یک نمونه صوتی یا تصویری داخلی یا خارجی، در تیتراژ یا شناسنامه ارسالی محصول، به آن اشاره شده است.
صحت			بخش تصویری محصول کاملا تولیدی است یا بخش تولیدی جدی دارد.
خلاقیت و ابتکار			محصول در فرم و ایدۀ ظاهری خلاقانه و نوآورانه است.
خلاقیت و ابتکار			محصول در مضمون، محتوا و پرداختن به موضوع خلاقانه و نوآورانه است.
ظاهری و فرمی	کل‌نگر صوت		شاخص کل‌نگر: محصول از نظر فرم و ویژگی‌های صوت مناسب است.
	اجزای صوت	آهنگ‌سازی	ملودی برای مخاطب هدف، زیبایی و جذابیت دارد.
			موسیقی و شعر در همه بخش‌ها تلفیق درستی دارند.
			جملات ملودی، متناسب حافظه و دقت شنیداری عموم کودکان طراحی شده است و پیچیدگی یا ابهام در ریتم و حرکت ملودیک ندارد.
			ملودی کل اثر زمزمه‌پذیری و به‌خاطرسپاری بالایی برای کودک دارد و از پیچیدگی‌های ملودیک پرهیز شده است.
			فضای احساسی ملودی با موضوع محصول و محتوای هر بخش شعر تناسب دارد.
		ضبط و تنظیم	هماهنگی با موسیقی، دقت و نوانس در اجرای تک‌خوانی وجود دارد.
			سازبندی متناسب و درخور موسیقی کودک است.
			صدابرداری با دقت و حوصله انجام شده و نظارت ضبط به‌خوبی انجام شده است.
			میکس و مسترینگ خوب و فنی است.
			صداگذاری، نریشن و افکت صوتی (ساندافکت) متناسب با ذائقه شنیداری، موضوع و بهداشت روانی کودک و جذاب و دلنشین برای او، طراحی و اجرا شده است.
	کل‌نگر تصویر		شاخص کل‌نگر: محصول از نظر فرم و ویژگی‌های تصویر مناسب است.
	اجزای تصویر	پیش تولید	آثار دارای تصاویر آرشیوی*: تصاویر آرشیوی متناسب با موضوع و بهداشت روانی کودک و جذاب و دلنشین برای اوست.
			ایده کلی تصویر و انتخاب سوژه تصویری متناسب با موضوع و بهداشت روانی کودک و جذاب و دلنشین برای اوست.
			سناریوی تصویر و سیر روایی و پرداخت آن، کودک را در تشخیص موضوع و هدف محصول دچار مشکل نمی کند. یعنی خیال‌پردازی یا پیچیدگی در مضمون‌پردازی تصاویر به‌گونه‌ای نیست که شناخت کودک از موضوع را دچار خطا کند.
			تحقیق و پیش‌تولید، مناسب و حتی جسورانه است (لوکیشن، لباس، صحنه، سناریو).
			انتخاب بازیگر به لحاظ بازی و چهره خوب است/ طراحی کاراکتر در انیمیشن متناسب با موضوع و بهداشت روانی کودک و جذاب و دلنشین برای اوست.
		تولید	تصویربرداری و نورپردازی متناسب با ذائقه دیداری، موضوع و بهداشت روانی کودک و جذاب و دلنشین برای اوست.
			کارگردانی خوبی دارد. از جمله بازی‌گردانی (انیمیت)، دکوپاژ، قاب‌بندی و ایجاد اتمسفر متناسب با موضوع و بهداشت روانی کودک و جذاب و دلنشین برای او.
			طراحی صحنه، لباس و گریم متناسب با موضوع و بهداشت روانی کودک و جذاب و دلنشین برای اوست.
		پس‌تولید	تدوین فنی و هنرمندانه است.
			ایده و پیاده‌سازی جلوه‌های ویژه بصری، میدانی و کامپیوتری متناسب با موضوع و بهداشت روانی کودک و جذاب و دلنشین برای او است.
			اصلاح رنگ و نور به درستی انجام شده است.
اصول تربیت	جذابیت محتوایی		به اصل سرگرمی و لذت در اثر توجه شده و موضوع و محتوای محصول جدی و خشک نیست و به نوعی سرگرم‌کننده، کودکانه، جذاب و بانشاط است.
			ارتباط عاطفی و هیجانی کودک با محصول به نحوی است که تمایل کودک برای دیدن و شنیدن چندباره آن را به دنبال دارد.
			شعر و ملودی بخش‌ ترجیع (گوشواره یا کورس)، زمزمه‌پذیری و به‌خاطرسپاری بالایی برای کودک دارد.
	سازماندهی محتوا	اصول سازماندهی	انتخاب مساله و موضوع، متناسب با نظام مسائل و نیاز و ویژگی‌های رشدی کودک است.
		اصول سازماندهی	تمام کلمات شعر و فضاسازی‌های جزئی و کلی موسیقی و یا تصویر با موضوع و هدف اصلی محصول در یک راستا و متناسب با موضوع است. محتوای اثر سیر، منظومه و انسجام دارد و دچار پراکندگی نشده است.
		محتوای شعر	ایده شاعرانه است و هنرمندانه به موضوع پرداخت شده است (با لحاظ زاویه دید کودکانه).
			از آرایه‌های ادبی و فنی به‌خوبی استفاده شده است.
			شعر اثر بر اساس زبان یا لهجه اقلیم و بوم مربوط به آن سروده شده است.
			شعر کل اثر زمزمه‌پذیری و به‌خاطرسپاری بالایی برای کودک دارد و از پیچیدگی‌های کلامی فاصله دارد.
			کلمات و سیر روایی شعر، کودک را در تشخیص دچار مشکل نمی کند؛ یعنی خیال‌پردازی یا پیچیدگی در مضمون‌پردازی شعر به‌گونه‌ای نیست که شناخت کودک از موضوع را دچار خطا کند.
اهداف تربیت	کل‌نگر اهداف تربیت		شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی به اهداف تربیت پرداخته است.
	ویژگی مشترک تمام محصولات		محصول صفات و ویژگی‌های فردی و اجتماعی منفی را تقویت نمی‌کند. (مانند راحت‌طلبی، مصرف‌گرایی، بخل، زیاده‌خواهی، عهدشکنی، خودمحوری، عدم کرامت و عزت نفس، ناسزاگویی، برچسب زدن، حسادت، کینه و…)
			از محتوا، نمادها، تصاویر و شخصیت‌ها متناسب با فرهنگ بومی استفاده شده و از نمادها، شخصیت‌ها، حروف و تصاویر غیربومی پرهیز شده است.
			در کودک هیجانات و حالات آسیب‌زا مانند خشونت، استرس، تنش‌های روحی، عذاب وجدان، ترس و… را سبب نمی‌شود.
	اثرات جانبی		محصول بدون خدشه به هدف اصلی، به یک یا چند هدف غیر از اهداف اصلی به طور مناسب پرداخته است و همچنین اثر جانبی منفی ندارد. (0-1-5)
	کل‌نگر اهداف تربیت		شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی به تقویت حس دینی و علایق مذهبی و انس با قرآن پرداخته است.
	اهداف	تقویت حس دینی و علایق مذهبی و انس با قرآن	محصول، منجر به بیداری احساس فطری و حب نسبت به خداوند مهربان و همچنین مخلوقات خداوند (خود، انسان‌ها و طبیعت) می‌شود.
			به انس با خدا، مفاهیم تربیت دینی و پیشوایان دین کمک می‌کند.
			محصول به انس کودک با قرآن با رعایت این اصول می‌پردازد: تاکید بر جنبه‌های لطف و رحمت الهی، آشنایی و انس با برخی سوره‌های قابل فهم برای کودکان بدون تأکید بر حفظ و پرداختن به پیام‌های قرآنی در سطح درک کودکان با بیان غیرمستقیم (پرداختن مستقیم به یک مفهوم دینی بدون شیوه‌ای کودکانه و مناسب، منجر به کاهش امتیاز می شود).
			به انس و آشنایی با مناسک و نمادهای دینی و اذکار (مانند بسم الله الرحمن الرحیم، الحمدلله، صلوات و… ) با بیان کودکانه و متناسب با ردۀ سنی پرداخته است.
		پرورش صفات اخلاقی و رفتارهای اجتماعی	شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی به پرورش صفات اخلاقی و مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی پرداخته است.
			به تقویت مهارت ارتباط مؤثر و صحیح با دیگران می‌پردازد.
			محتوای محصول موجب می‌شود که کودک بتواند مسئولیت پیامدهای رفتار خود را به عهده بگیرد.
			فعالیت‌ها به تربیت در فضای مجازی و رسانه توجه کرده و منجر به آشنایی با استفاده درست و به‌اندازه از آن‌ها می‌شود.
			به شناسایی کارهای خوب و خداپسندانه اهتمام ورزیده و کودک را به انجام آن‌ها تشویق می‌کند.
		پرورش مهارت‌های ذهنی	شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی به تقویت مهارت‌های ذهنی پرداخته است.
			توجه، تمرکز، دقّت و حافظه را درگیر می‌کند و ارتقا می‌دهد.
			انواع مهارت‌های ذهنی و شناختی (همچون خلاقیت، قدرت انواع تفکر و حل مسئله و…) در مخاطب تقویت می‌شود
			فعالیت‌ها منجر به علاقه و احساس نیاز کودک به دانش و تحریک حس فطری کنجکاوی او به دانایی می‌شود.
		پرورش روحیه و رفتار عاطفی در عرصه فردی و خانوادگی	شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی به تقویت روحیه و رفتار عاطفی در عرصه فردی و خانوادگی پرداخته است.
			کودک را در شناخت، مدیریت و ابراز صحیح عواطف و هیجانات (محبت، خوشحالی، ناخشنودی، خشم، نگرانی و…) کمک می‌کند.
			محصول به پرورش مفاهیم هویت فردی، شناخت خود و علاقه‌مندی‌های خود کمک می‌کند.
			امتیازی:* محصول به‌نحوی داشتن خواهر و برادر و افزایش جمعیت خانواده را ترویج می‌کند.
			در اثر، به خانواده‌دوستی و تعمیق علائق، روابط و ارزش‌های خانوادگی توجه شده است.
		آشنایی با محیط زیست و علاقه و انس با طبیعت و حفظ آن	شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی به آشنایی با محیط زیست و علاقه و انس با طبیعت و حفظ آن پرداخته است.
			به مفاهیم زیست محیطی کودک (خانه، محله، شهر، کشور)، پاکیزگی آن‌ها، احساس تعلق و محبت به آن‌ها و همسو بودن آن‌ها با فرهنگ ایرانی‌اسلامی پرداخته است.
			به نعمت‌های خداوند در محیط طبیعت، احترام به طبیعت، منابع طبیعی، موجودات زنده و مراقبت از آن‌ها و بازی و گردش در طبیعت پرداخته است.
			به روش‌های سادۀ صرفه‌جویی و پرهیز از اسراف و استفاده از دورریختنی‌ها پرداخته است.
		پرورش هویت ملی	شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی به تقویت هویت ملی پرداخته است.
			اثر به‌واسطۀ پرداختن به مفاخر ملی و تاریخی کشور باعث شکل‌دهی الگوی مناسب و احساس افتخار و عرق ملی در کودک شده است.
			اثر به زیبایی‌های طبیعی مناطق جغرافیایی ایران پرداخته است و کودک به واسطه آن با جغرافیا و زیبایی‌های کشورش آشنا می‌شود.
			اثر با استفاده از نمادهای ملی مانند پرچم و سرود ملی، به تقویت عرق و هویت ملی کودک کمک می کند.
			اثر به سنت‌ها، آیین‌ها و مناسبت‌های ملی و مذهبی مانند عید نوروز، شب یلدا، دهه فجر، اعیاد و عزاداری‌ها پرداخته است.
			به موسیقی و گویش‌های محلی توجه شده است.
		ارتقای سطح بهداشت و ایمنی	شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی به تقویت و ارتقای سطح بهداشت و ایمنی پرداخته است.
			محتوا کودک را در جهت عدم رعایت ایمنی یا بهداشت سوق نمی‌دهد، بلکه به معرفی خوراکی‌های مفید، دوست داشتن بدن خود و مراقبت از سلامتی خود و رعایت بهداشت پرداخته است.
			به رعایت ایمنی هنگام بازی، مدیریت رفتار در هنگام خطر (زلزله، آتش سوزی، حضور در مکان‌های عمومی، برخورد با غریبه ها و…) تأکید شده است.
		پرورش مهارت‌های کلامی و زبان فارسی	شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی به پرورش مهارت‌های کلامی و زبان فارسی پرداخته است.
			از زبان معیار و فاخر استفاده شده و از واژه‌های پوچ یا با بار فرهنگی منفی پرهیز شده است.
			از واژه‌های غیرفارسی پرهیز شده است؛ مگر مواردی که کاملاً رایج است.
			واژه‌ها در معنای دقیق خود استفاده شده‌اند و قواعد دستور زبان فارسی به درستی رعایت شده است. (مثلاً در حذف واژه‌ها و جملات)
			از واژگان پایه (کلمات آشنا) کودک استفاده کرده و با کاربست چند واژه جدید، دایره واژگان کودک را گسترش می‌دهد.
		پرورش مهارت‌های جسمی و حرکتی	شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی به تقویت مهارت‌های جسمی و حرکتی پرداخته است.
			به یکی از جنبه‌های رشد جسمی توجه کرده است (از جمله شناخت اعضای بدن به عنوان نعمت‌های خداوند، حواس پنجگانه، فعالیت‌های حرکتی با عضلات ریز و درشت و انواع دست‌ورزی).
			محتوای محصول، کودک را به انجام فعالیت‌های حرکتی و ورزش تشویق می‌کند و مشوق سکون و بی‌تحرکی نیست.
		پرورش ذوق هنری و زیبایی‌شناسی	شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی به تقویت ذوق هنری و زیبایی‌شناسی پرداخته است.
			اثر در محتوا و فرم به توجه، دقت و توصیف زیبایی‌های جهان آفرینش، طبیعت، چهار فصل، آواهای زیبای طبیعی و … پرداخته است.
			محصول مهارت موسیقایی را به وسیله وزن، ریتم، آهنگ آواها و واژگان و شعر تقویت می‌کند.
قالب‌ها	کل‌نگر قالب‌ها		شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی اصول مربوط به قالب سرود را رعایت کرده است.
	سرود		نسخه موسیقی محصول، بازخوانی یک محصول جدید (زیر 10 سال تولید شده) بدون تغییر شعر یا ساختار وکال آن نیست و کاملا تولیدی است.
	سرود		در اجرای وکال کر، هماهنگی صداها با هم و با موسیقی، همچنین دقت در کوک و نوانس کلی صداها با هم وجود دارد.
	ترانه		شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی اصول مربوط به قالب ترانه را رعایت کرده است.
			نسخه موسیقی محصول بازخوانی یک محصول دیگر بدون هیچگونه تغییر در شعر، ملودی وتنظیم نیست و کاملا تولیدی است.
			در صورت وجود کر، در اجرای وکال کر، هماهنگی صداها با هم و با موسیقی، همچنین دقت در کوک و نوانس کلی صداها با هم وجود دارد.
	لالایی		شاخص کل‌نگر: محصول به‌خوبی اصول مربوط به قالب لالایی را رعایت کرده است.
			از موسیقی اقوام استفادهٔ درست و به‌جا داشته است.
			نسخه موسیقایی اگر بازآفرینی یک محصول قدیمی باشد، ترجیحاً نام شاعر اصلی یا نام واسط فرهنگی که آخرین بار از زبان او این لالایی شنیده شده و اقلیم و روستایی که در آن شنیده شده، ذکر شده است.
			تمام ارکان موسیقی و احیانا تصویر لالایی مناسب زمان خواب کودک طراحی شده است و هیجان یا درگیری ذهن کودک را بالا نمی برد.
			استخدام کلمات، پرداخت موضوع و سیر شعر، برای کودک تعلیق‌های پیچیده و درگیرکننده ندارد و برایش دلنشین و آرامش‌بخش است.
			شعر لالایی به لحاظ مضمونی نشانه‌شناسی‌های درستی از مسائل مبتلا به روز جامعه دارد.
			در تولید لالایی به مفاهیم اقلیمی بومی و منطقه‌ای با توجه به ارزش‌های اسلامی‌ایرانی توجه شده است.
افزونه‌ها			افزونه به‌خوبی با محصول هماهنگ است و با آن تناسب دارد.
			استفاده از افزونه به راحتی انجام می‌شود.
			افزونه خلاقانه و نوآورانه است.
			افزونه به لحاظ ظاهری و شکلی مناسب است.
			اصول و اهداف تربیتی به‌خوبی در افزونه دنبال شده است.