اضطراب جدایی در کودکان، مسئله‌ای است که والدین زود یا دیر با آن مواجه می‌شوند. هنگامی که کودکان شروع به راه رفتن می‌کنند، اولین علائم استقلال خود را بروز می‌دهند. آن‌ها ممکن است طوری رفتار کنند که خودشان می‌توانند همهٔ کارها را انجام دهند و قادرند از والدین خود فاصله بگیرند. اما احتمالاً برای شما هم پیش آمده درست زمانی که به دلایل مختلفی نیاز داشتید ساعاتی از او دور باشید، تجربه‌ای پر از جیغ و گریه را موقع خداحافظی تجربه کنید. لحظاتی سخت و دشوار که از آن با عنوان اضطراب جدایی در کودکان یاد می‌کنیم.
اگر شما هم به عنوان والد یا مراقب کودک، با چالش‌های جدایی کودکان از والدین روبرو شدید این مقاله را تا انتها دنبال کنید.
اضطراب جدایی چیست؟
به بیان ساده، اضطراب جدایی زمانی است که بچه‌ها از والدین خود جدا می‌شوند و احساس اضطراب یا ترس می‌کنند. اضطراب جدایی در کودکان نوپا و نوزادان، بخشی از رشد طبیعی است و معمولاً از حدود 8 یا 9 ماهگی شروع می‌شود. حتی این اضطراب می‌تواند تا 3 سالگی ادامه یابد؛ اما به این معنا نیست که کودکان بزرگ‌تر دچار آن نمی‌شوند. بلکه این رفتار تا بزرگسالی نیز ممکن است ادامه داشته باشد.
چرا اضطراب جدایی در کودکان اتفاق می‌افتد؟
زمانی که بچه‌ها قادر به راه رفتن هستند، معمولاً ماندگاری یک شیء را درک می‌کنند. به عبارتی با این فهم مواجه می‌شوند که حتی اگر زمانی چیزی دیده یا شنیده نمی‌شود، به وجود خود ادامه می‌دهد. اما آن‌ها هنوز قادر به درک مفهوم زمان نیستند. به طور مثال قرار دادنشان در اتاق خواب برای چند دقیقه یا چند ساعت، حتی نزد مادربزرگ، برای آن‌ها به یک میزان زمان می‌برد. در نتیجه هر نوع جدایی می‌تواند برای کودک بسیار ترسناک باشد؛ چراکه در نظر او بقا و زنده ماندنش به داشتن یک مراقب اصلی (والدین) در اطرافش بستگی دارد.
یکی دیگر از دلایل رفتارهای توأم با گریه و ناآرامی در هنگام جدایی، روحیهٔ استقلال‌طلبی و خودمختاری کودک است. آن‌ها می‌خواهند به نظرشان توجه شود و با ابراز این گونه رفتارها نشان دهند که والدین نباید آن‌ها را ترک کنند.
علائم اضطراب جدایی چیست؟
کودکانی که اضطراب جدایی دارند ممکن است واکنش‌های مختلفی را در لحظهٔ جدایی یا پس از آن نشان دهند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- ترس از جدا ماندن از والدین؛
- بی‌قراری شدید، بی‌تابی و گریه هنگام جدایی از والدین؛
- دردهای فیزیکی مانند دل درد، سردرد و دردهای عضلانی؛
- کابوس‌های شبانه و اختلال در خواب؛
- تمایل شدید کودک برای خوابیدن کنار والدین.
در همین ارتباط، مطلب «راهکارهایی برای برخورد با حس مالکیت در کودکان» را بخوانید.
اضطراب جدایی کودکان در چه سنی بیشتر است؟
اضطراب جدایی با بزرگ‌تر شدن کودک کاهش می‌یابد؛ اما احساسات مشابه دیگری ممکن است برای مدت کوتاهی و به دلایل دیگر بازگردد. زمانی که کودکان نوپا یا کودکستانی مریض می‌شوند یا استرس دارند، اضطراب جدایی می‌تواند دوباره ایجاد شود.
این رفتار بخشی طبیعی از رشد کودک است و به‌مرور زمان کاهش می‌یابد و از بین می‌رود. با این حال، هر کودکی منحصربه‌فرد است. بنابراین هیچ دورهٔ مشخصی وجود ندارد که در طی آن اضطراب جدایی در کودکان شروع شود یا پایان یابد.
راهکارهایی برای کمک به کنترل اضطراب کودک نوپا
اضطراب جدایی در کودکان نوپا ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد؛ اما راهکارهایی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش علائم اضطراب انجام دهید. این نکات می‌تواند کمک کند تا نگرانی‌های فرزندتان را بهتر مدیریت کنید.
1. سریع خداحافظی کنید
هر زمان که فرزندتان را ترک کردید، از قبل به او اطلاع دهید که مثلاً امروز نزد مادربزرگ هستی. سپس یک خداحافظی سریع بگویید و تمام. اگر مضطرب رفتار کنید یا برای در آغوش گرفتن دوباره برگردید، کودک فکر می‌کند چیزی برای نگرانی وجود دارد.
2. غیب شدن یواشکی ممنوع!
ممکن است وسوسه شوید یواشکی کودک را ترک کنید؛ اما توصیه می‌شود از بیرون رفتن مخفیانه در زمانی که کودک نوپا حواسش پرت است خودداری کنید تا او باعث نگران نشود. زمانی که بدون اطلاع قبلی ناپدید می‌شوید، این رفتار ممکن است منجر به چسبندگی بیشتر کودک به شما شود. سعی کنید به او بگویید که زمانی را به‌طورموقت از او دور هستید و دلیلی برای نگرانی نیست.
3. آیین ثابتی برای خداحافظی بسازید
می توانید به ایجاد یک روند مختصر برای خداحافظی از کودک فکر کنید. مثلاً بگویید: «بعد از کار برمی‌گردم پیشت. دوستت دارم.» سپس فرزندتان را در آغوش بگیرید و بروید. با ثابت نگه داشتن خداحافظی‌ها در هر بار، یک جدایی آشنا و امن برای او ایجاد می‌کنید.
4. فعالیت و بازی سرگرم‌کننده ترتیب دهید
برای مدیریت بهتر اضطراب جدایی در کودکان، از پرستار، مربی کودکستان یا دیگر مراقب‌ها بخواهید که به محض تحویل دادن کودک نوپا، فعالیتی را آماده داشته باشند. درگیر کردن کودکان با یک بازی یا اسباب‌بازی جدید، ذهن آن‌ها را از رفتن شما دور می‌کند.
در همین ارتباط، مطلب «۱۱ توصیه برای ارتباط مؤثر با کودک» را بخوانید.
5. اضطراب آن‌ها را درک کنید
حتماً اضطراب جدایی کودک نوپای‌تان را تأیید کنید. می‌توانید بگویید: «می‌دانم که دلت برایم تنگ می‌شود؛ اما حتماً در کودکستان لحظات خوبی را سپری می‌کنی». یا به کودک بگویید: «هر وقت دلت برای من تنگ شد، می‌توانی به مامان‌بزرگ بگویی و بخواهی تو را بغل کند».
6. در مجالس شلوغ به کودک توجه کنید
وقتی به جایی می‌رسید که افراد زیادی حضور دارند، از وادار کردن کودک نوپای خود برای تعامل و حضور بدون خودتان خودداری کنید. در عوض، صبر کنید و فرصت بدهید که کودک به دیگران علاقه‌مند شود و کم‌کم با فضا ارتباط برقرار کند.
آماده باشید که در صورت ناراحتی فرزندتان او را بغل بگیرید و اگر مجبورید تمام مدت در کنار کودک خود بمانید، استرس نداشته باشید. با این کار، شما به آن‌ها احساس حمایت‌گری می‌دهید و کمک می‌کنید در محیط‌های اجتماعی آینده احساس راحتی کنند.
7. بعد از خواب، به آن‌ها فرصت دهید
اگر کودک نوپا از خواب بیدار می‌شود و با خوشحالی در رخت‌خواب خود بازی می‌کند، برای گرفتن او از رخت‌خواب عجله نکنید. اجازه دهید فرزندتان این شانس را داشته باشد که احساس تنهایی را تجربه کند و اوقات خوشی داشته باشد. فهمیدن اینکه آن‌ها در این شرایط راحت هستند، اعتماد به نفس و استقلالشان را افزایش می‌دهد و درنهایت کمک می‌کند تا احساس امنیت بیشتری داشته باشند.
8. یک وسیلهٔ معنادار به کودک بدهید
هر زمان که کودکان از والدین خود دور هستند، یک وسیله که آن‌ها را به یاد خانه بیندازد همراه‌شان ببرید. این وسیله می‌تواند یک عروسک یا یک پتو که به او حس آرامش می‌دهد یا هر چیز دیگری به انتخاب خودش باشد. مهم این است که کودک هر زمان که نیاز داشت، به این وسیله دسترسی داشته باشد. به این ترتیب، کودک می‌تواند در زمانی که احساس اضطراب جدایی می‌کند، از آن به عنوان یک ابزار تسکین‌دهنده استفاده کند.
9. از داستان‌ها و انیمیشن‌ها استفاده کنید
دیدن یک انیمیشن کوتاه با موضوع اضطراب جدایی در کودکان یا خواندن داستان‌هایی از این دست یا اجرای یک نمایش عروسکی کوتاه، قطعاً تأثیر خوبی روی کمتر شدن احساسات منفی کودک دارد.
مواردی که در این مطلب مثال زدیم می‌تواند در مدیریت اضطراب کودک مؤثر باشد؛ اما اگر کودک شما رفتارهای اضطراب جدایی را به صورت شدید و طولانی‌مدت نشان می‌دهد، حتماً از یک مشاور کودک برای حل آن کمک بگیرید.
