پس از طی‌شدن مراحل کارشناسی یا پالایش اولیهٔ محصولات، نوبت به بخش داوری می‌رسد. در حال حاضر، داوری دومین رویداد یارستان کودکستان در حال اجراست. در این مقاله به تبیین شاخص‌های داوری محور کتاب کار می‌پردازیم. شما می‌توانید با اطلاع از آنها هم به شناخت محصول خوب برسید و هم دست به تولید و ارتقای محصولات خود بزنید.
در جدول زیر تعدادی شاخص می‌بینید. هر شاخص یک توصیف از محصول مناسب است. این توصیف ممکن است کاملاً با یک محصول منطبق باشد، که در این صورت امتیاز کامل از آن شاخص را دریافت می‌کند؛ یا ممکن است محصول مورد نظر، کاملاً فاقد آن ویژگی باشد و آن توصیف به هیچ عنوان معرف آن محصول نباشد، که در این صورت محصول مورد نظر کمترین امتیاز را از آن شاخص به دست می‌آورد.
شاخص‌های مختلف از درجه اهمیت یکسان برخوردار نیستند؛ بلکه بعضی مهمتر از بعضی دیگر هستند. در دو ستون کناری جدول، اعدادی می‌بینید که وزن هر شاخص در هر ردۀ سنی است. یک شاخص ممکن است برای سن 0 تا 3 سال اهمیت زیادی داشته باشد و وزن 6 را به خود اختصاص داده باشد ولی در سن 4 تا 6 سال، اهمیت کمی داشته باشد و وزن 1 را داشته باشد.
وزن هر شاخص مانند تعداد واحد یک درس در یک ترم دانشگاه است. همان طور که درس 3 واحدی، سه برابر درس 1 واحدی در معدل یک ترم ما اثر می‌گذارد، شاخص با وزن 6 هم دو برابر شاخص با وزن 3 در امتیاز کلی که به دست می‌آوریم اثر می‌گذارد.
شاخص‌های داوری مرحله اول محور کتاب کار
ردیف | عنوان شاخص | 0 تا 3 سال | 4 تا 6 سال |
| 1 | راهنمای لازم برای انتخاب و نحوه استفاده از اثر درج شده باشد. | 3 | 2 |
2 | تصاویر جلد و صفحات کتاب واضح، با کیفیت، جذاب و متناسب با سن مخاطب باشد. | 2 | 1 |
| 3 | در تصاویر انسان‌ها، جانداران، گیاهان و اجسام، ویژگیهای واقعی آنها (ابعاد، زوایا، حرکات و حالات چهره) منعکس شده باشد. | 2 | 1 |
4 | بین میزان نوشتهها و تصاویر و سفیدخوانی تناسب وجود داشته باشد. | 3 | 2 |
| 5 | تعداد صفحات کتاب کار برای یک دوره مشخص، متناسب بوده و زیاد حجیم نباشد. (بین 40 تا 50 صفحه). | 3 | 2 |
6 | متن توضیح فعالیتها ساده و قابل فهم باشد. | 5 | 5 |
| 7 | در نگارش متن بخش‌های مختلف کتاب، قواعد زبان و خط فارسی رعایت شده و از واژههایی با بار فرهنگی منفی یا غیرفارسی پرهیز شده باشد. | 4 | 4 |
8 | در سازماندهی محتوا به اصول چرخه (مسیر) یادگیری توجه شده باشد. چرخه (مسیر) یادگیری: درگیر کردن مخاطب/ کشف، جستجوگری و کنجکاوی و ارزشیابی | 2 | 5 |
| 9 | در سازماندهی محتوا به اصل توالی در یادگیری توجه شده باشد. توالی در یادگیری: ترتیب ارائه مطالب از ساده به پیچیده و از پایین‌ترین سطح ممکن و قابل درک و یا توالی به صورت بیان کل و سپس فهم اجزاء | 2 | 5 |
10 | در سازماندهی محتوا به اصل تلفیق توجه شده باشد. تلفیق: در هم تنیدگی فعالیتها و اهداف با پرهیز از جداسازی مفاهیم، مهارت‌ها و ارزش‌ها | 6 | 6 |
| 11 | کتاب اثر منفی در نگرش کودک نسبت به دین، خداوند، میهن، خانواده و جایگاه اعضای خانواده ایجاد نکرده و رفتار یا اخلاق بدی را ترویج نکند. (هر یک از این ویژگیهای منفی منجر به کسب کمترین امتیاز از این شاخص میشود.) | 6 | 6 |
12 | در طراحی فعالیتها اصل تنوع در شیوه انجام تمرین‌ها مشاهده شود. (دستورزی، نقاشی، تکه‌چسبانی، جورچین، رنگ‌آمیزی، ساختن فعالیت عملی و…) | 3 | 5 |
| 13 | به اصل آزادی عمل در انجام فعالیتها توجه شود. (دست کودک در شیوه انجام تمرین و نشان دادن درک یک مفهوم تا حدودی باز گذاشته شود.) | 6 | 5 |
14 | به اصل لذت و بازی توجه شده و محتوا و فعالیتها، جدی و خشک نیست و به نوعی بازی‌گونه، کودکانه و بانشاط باشد. (توجه به بازی‌های سنتی و بومی می‌تواند باعث افزایش امتیاز این بخش شود). | 6 | 6 |
| 15 | فعالیتها درخور موضوع، با زندگی طبیعی کودک گره خورده و در بستر زندگی کودکانه یادگیری و تربیت را پیگیری کند. | 6 | 6 |
16 | به پرورش خلاقیت و ارائه موقعیت‌ها و تمرین‌های خلاق بپردازد. | 4 | 6 |
| 17 | فرم و ایدۀ ظاهری کتاب کار خلاقانه و نوآورانه باشد. | 6 | 4 |
18 | انجام تمرین سطح‌بندی داشته و کودک با توجه به تفاوت‌های فردی و توانایی خود بتواند بخشی از فعالیتهای خواسته شده یا تمام آن را با کیفیت متفاوت انجام دهد. | 2 | 4 |
| 19 | فعالیتها علی‌رغم ارتباط و نظم ساختاری، پیمانه‌ای است و انجام یک فعالیت وابسته به انجام فعالیت قبلی نیست. | 6 | 3 |
20 | با توجه به اهمیت قصه، نمایش و نمایش خلاق، در فعالیتهای کتاب کار به قصه پردازی، شنیدن قصه یا اجرای نمایش خلاق، تکمیل داستان نیمه تمام، پاسخ به سوالات قصه و … پرداخته شده است. | 3 | 3 |
| 21 | فعالیتها با ردۀ سنی مخاطبان و نیازهای فردی و اجتماعی آنها تناسب دارد. | 6 | 6 |
22 | فعالیتها پیرامون یکی از اهداف و ساحتهای تربیت و یادگیری کودک یا تلفیقی از آنهاست و به زمینهسازی جهت پرورش حداقل یکی از ساحتهای زیستی، بدنی، اعتقادی، اخلاقی، معنوی، عاطفی، زیبایی شناختی، تفکر، علمی و فناوری و زبانی منجر میشود. | 3 | 4 |
| 23 | فعالیتها کودک را به تفکر، گفتگو، پاسخ‌دهی و استفاده مناسب از کلام، بارش فکری، تحلیل‌های ساده، ایفای نقش و … دعوت کند. | 3 | 6 |
24 | کتاب کار پوشش‌دهندۀ یک دوره کامل آموزشی (یک فصل، دوره یا یک سال تحصیلی) است و نگاه جزئی و موردی به مفاهیم تربیت و یادگیری ندارد. (این آیتم در صورتی است که مجموعۀ کتاب‌کار برای دوره پیش دبستانی یا کودکستان ارائه شده باشد.) | 1 | 4 |
| 25 | برای قالب شعر: به موسیقی شعر (ارتباط آوایی کلام)، قواعد قالب شعر و تناسب استفاده از عناصر شعر (تخیل، عواطف، اندیشه و زبان) توجه شده است. | 3 | 4 |
26 | برای قالب نقاشی: در فعالیتهای مربوط به نقاشی، آزادی عمل و انتخاب کودک در نقاشی رعایت شده و قرار نیست صرفاً الگوهایی از پیش تعیین شده را دنبال کند. (کودک محور است) | 5 | 5 |
| 27 | برای فعالیت زبان‌آموزی: در زبان‌آموزی، به پرورش مهارت‌های گوش دادن، شنیدن، آمادگی برای خواندن و نوشتن متناسب با اهداف دوره پیش‌دبستانی توجه شده و به دنبال آموزش نوشتن نباشد. | 6 | 6 |
28 | برای قالب آزمایش: آزمایش‌های در نظر گرفته شده در کتاب کار، با وسایل ساده و قابل دسترس، قابل اجرا توسط خود کودک با کمک حداقلی بزرگتر، دارای فرصت مناسب برای تغییر شرایط آزمایش، مشاهده و نتیجه‌گیری توسط کودک و امکان گفتگو باشد. (کودک محور است) | 3 | 5 |
| 29 | برای قالب مشاهده: فعالیتها زمینهی مشاهدهگری، درگیری حواس، گردش در محیط، دقت در جزئیات پیرامون، گفتگو پیرامون نتایج مشاهدات را فراهم کند. (کودک محور است) | 6 | 6 |
آیا همۀ شاخص‌ها برای همۀ محصولات لحاظ می‌شوند؟
خیر. برخی شاخص‌ها ممکن است به یک محصول مربوط نباشد، مثلاً شاخصی که مربوط به یک قالب خاص است و آن قالب در یک محصول استفاده نشده است. در این صورت، داور آن شاخص را برای آن محصول حذف می‌کند و آن شاخص در امتیاز کلی محصول نه اثر مثبت دارد و نه اثر منفی. مانند درسی که در یک ترم دانشگاه از مجموعۀ دروس ما حذف میشود و اثر مثبت یا منفی در معدل ما ندارد.
در نهایت چگونه امتیاز کلی یک محصول محاسبه میشود؟
داور و ناظر داوری در بررسی هر محصول، به هر شاخص یا امتیازی از 1 تا 5 داده‌اند یا آن شاخص را به عنوان شاخص غیرمرتبط تشخیص داده‌اند و حذف کرده‌اند. ردۀ سنی هر محصول هم از پیش تعیین شده (با توجه به انتخاب شرکت‌کننده) و با توجه به وزنی که هر شاخص در هر ردۀ سنی دارد، بین شاخص‌هایی که مرتبط تشخیص داده شده‌اند، یک میانگین وزن‌دار محاسبه میشود. میانگین وزن‌دار یعنی همان محاسبه‌ای که در تعیین معدل یک ترم دانشگاه انجام میشود؛ وزن هر شاخص مانند تعداد واحد هر درس و امتیاز هر شاخص (از 5) مانند نمرۀ ما در هر درس (از 20) است. همان طور که در معدل یک ترم، نهایتاً یک عدد با حداکثر 20 به دست می‌آید، در این میانگین‌گیری هم نهایتاً یک عدد اعشاری با سقف 5 به دست می‌آید. برای ملموس‌تر بودن و غیراعشاری بودن، این عدد در 20 ضرب میشود و یک عدد با سقف 100 به دست می‌آید.
امتیازی که در نهایت مشاهده میشود، همین عدد است که هرچه به 100 نزدیکتر باشد، نشان‌دهندۀ برتری و کیفیت بالای یک محصول است.
شما می‌توانید جزئیات فرایند داوری دومین رویداد یارستان را از این‌جا مطالعه کنید.
2 نظر
باسلام . اول اینکه بازدهی سنی چهار سال و پنج سال رو بهتر بود شاخص های متفاوت در نظر میگرفتید .در شماره ۲۵ اشاره به تکمیل داستان و پاسخ به سوالات دارد ولی مگر کودک در این خواندن نوشتن بلد است؟ مگر اینکه اولیا بخوانند و بنویسند . بقیه گزینه ها نسبتا خوب است. ضمنا هنوز بنده کتابی با این مشخصات در بین برگزیدگان مشاهده نکردم و در برخی کتب حتی عکس شاخص هارو دیدم . موفق باشید
با سلام و عرض ادب. سپاس از توجه و همراهی شما