سلامت و تندرستی به‌معنای رفاه جسمی، روانی و اجتماعی است. در بزرگسالی رفتارها و سبک زندگی انسان‌ها شکل گرفته است و تغییر به سختی اتفاق می‌افتد، از این رو اگر به‌دنبال پیشگیری و ایجاد تغییرات جدی در حوزۀ سلامت جامعه و کشور هستیم، باید روی دورۀ کودکی سرمایه‌گذاری کنیم. آموزش در این دوره باید غیرمستقیم و از طریق بازی باشد. نقش بازی در دوران کودکی، نقشی تعاملی است و به واسطۀ آن می‌توان مفاهیم مهمی را به بچه منتقل کرد و به ایجاد رفتار و سبک زندگی صحیح در کودک پرداخت.
جناب آقای عرفان افشار، مدیرعامل مجموعۀ سالند، از تجربیات خود دربارۀ تولید بازی در حوزۀ سلامت کودک سخن می‌گوید. خلاصه‌ای از نحوۀ پیدایش مجموعه تا تجربیات کاربردی ایشان را در مقاله و توضیحات کامل‌تر را در سه قسمت ویدئویی مشاهده کنید.
داستان شکل‌گیری مجموعۀ سالند | قسمت 1
سال 93، در کنار فعالیت در حوزه‌های طرح درس، مشاوره، فعالیت‌های پژوهشی، تولید محتوا، طراحی بازی و … به این فکر افتادیم که وظیفۀ ما چیست و باید چه کاری را انجام دهیم؟ به این نتیجه رسیدیم که روی موضوع «ارتقای سلامت» به‌عنوان زمینۀ فعالیت تمرکز کنیم، پس پروژه‌های مختلفی را در حوزه‌های آموزش سلامت عمومی طرح‌ریزی کردیم. پس از بررسی که سال 97 از کارهای خود داشتیم، به این نتیجه رسیدیم که سایر پروژه‌ها که تا آن زمان به‌طور موازی باهم پیش رفته‌اند را کنار بگذاریم و به‌صورت تخصصی‌تر روی موضوع سلامت کودک و نوجوان به‌عنوان فعالیت اصلی متمرکز شویم.
درست است که هدف‌گذاری روی موضوع کودک و نوجوان دیربازده است؛ اما اگر بخواهیم تغییری در حوزۀ سلامت جامعه و کشور ایجاد شود، باید روی کودک و نوجوان سرمایه‌گذاری کنیم.
چالش فعالیت در زمینۀ سلامت کودک
مسئله و چالش ما این بود که سلامت، موضوع اصلی کودک نیست چون بچه در آن سن سالم است و پادرد و کمردرد و … ندارد. هدف ما این بود که بچه علاوه بر اینکه سبک زندگی سالم را یاد بگیرد، نسبت به موضوع سلامت علاقه‌مند هم باشد، به همین منظور سراغ بازی رفتیم. در واقع، بازی را بستری برای تعامل با کودک قرار دادیم تا بچه با موضوع سلامت ارتباط برقرار کند، دانش لازم را کسب کند و تغییر رفتار بدهد. بازی به سبب فضای تعاملی که ایجاد می‌کند، می‌تواند در رفتارسازی مؤثر باشد و استفاده از این قالب، ظرف خوبی برای ما بود.
پس از بررسی بازی‌های فکری در حوزۀ سلامت کودک، متوجه شدیم که بازی مناسب کودک وجود ندارد و شروع به طراحی تعدادی بازی در موضوعات تغذیه، بیماری و … کردیم. بعد از بازی‌های فکری، شروع به طراحی و ساخت هشت بازی حرکتی کردیم اما متوجه شدیم که بازی‌های حرکتی زیادی وجود دارد که در زمینۀ سلامت کودک مؤثر است، پس روی بازی‌های موجود کار علمی انجام دادیم و از بین آن‌ها، بازی‌های متناسب با فرهنگ و با موضوع سلامت را انتخاب کردیم. یکی دو بازی هم خودمان تولید کردیم و در نهایت به یک مجموعۀ بازی فکری و حرکتی رسیدیم.
نحوۀ اجرای بازی‌های مجموعۀ سالند
در بهار 97، به فکر عرضۀ مجموعه بازی‌ها افتادیم، سراغ مدارس و افرادی که می‌شناختیم رفتیم و کار خود را ارائه دادیم. نحوۀ اجرای بازی‌ها به صورت برگزاری اردوهای یک روزه در تابستان بود. چون موضوع جدید و جذابی بود، مدارس استقبال نشان دادند. بازی‌ها را با ماشین حمل می‌کردیم، در مدرسه آن را باز، نصب و اجرا می‌کردیم تا یک مجموعه، در باغ تهران فعالیت ما را دیدند و به ما پیشنهاد دادند که یک رویدادی را در میلاد امام رضا (ع) برگزار کنیم و در نهایت در باغ کتاب ماندگار شدیم. هم‌زمان با اجرای این اردوها، بازی‌های فکری و حرکتی خود را ارتقا دادیم.
اولین قسمت از ویدئوهای آموزشی «ارتقای کیفیت سلامت کودک با گردش و بازی» را مشاهده کنید:
تجربۀ توسعۀ فعالیت‌ها | قسمت 2
به پیشنهاد یکی از دوستان که مسئولیت کانون آموزش‌وپرورش شهرری را به عهده داشت، باشگاه سلامت را در آن‌جا افتتاح کردیم. یکی از دغدغه‌های مجموعۀ سالند این بود که بازی‌های طراحی‌شده مختص به منطقه یا طبقۀ خاصی نباشد و بازی‌ها را در فضاهای عمومی‌تر و ساده‌تر اجرا کنیم. نکته قابل توجه این بود که در شهرری نسبت به باغ کتاب از فعالیت‌های ما استقبال بیشتری شد. در طول دو سال، 16هزار بچه از بسته‌ها استفاده کردند. در آذرماه 98، حدود 2500 نفر ثبت‌نام اردو داشتیم که 1500 نفر از شهر ری بودند. این موضوع نشان می‌داد که در شهرستان‌های اطراف تهران تا چه میزان خلأ وجود دارد و می‌توان فعالیت‌های جذابی انجام داد. در نتیجه اقدام به توسعۀ فعالیت‌های خود کردیم تا کرونا در کشور شیوع پیدا کرد و برای ادامۀ فعالیت، اکوسیستم و پلتفرمی به نام زی‌بازی طراحی کردیم.
در همین رابطه، تجربه طراحی پلتفرم زی‌بازی را بخوانید.
دومین قسمت از ویدئوهای آموزشی «ارتقای کیفیت سلامت کودک با گردش و بازی» را مشاهده کنید:
تجربه‌های آموخته‌شده | قسمت 3
- منتظر تکمیل شدن ایده نباشید: این نکته مهمی است که شما ایدۀ خود را به مرحلۀ اجرا در بیاورید و ببینید طرح شما چقدر توان اجرایی دارد. در گام‌های بعد می‌توان آن را ارتقا داد. باید از ایده، یک هستۀ مرکزی با قابلیت اجرا درآورد، سپس آن را با هزینه کم امتحان کرد تا قابلیت اجرا و کارآمدی آن مشخص شود.
- اهمیت تشکیل گروه: تشکیل گروه همکاری به‌معنای پی بردن به ضعف‌های خود و استفاده از قابلیت‌ها و مهارت‌های دیگران برای پوشش و برطرف کردن ضعف ما است. این ضعف‌ها بدیهیات شروع کار است. باید در تصمیم‌گیری‌ها و مهارت‌ها به دیگر اعضای گروه اعتماد کرد. برای انجام کار طولانی مدت، این موضوع مورد اهمیت است.
- استمرار داشتن: در شروع ایده زیاد است و ایده چیز عجیبی نیست، اجرا چیز عجیبی است. باید وارد کار شد، آن کار را انجام داد و در ادامه کار استمرار داشته باشد و مسئله را حل کند. برخی اوقات افراد تا در ایدۀ خود به چالش بر می‌خورند، آن را رها می‌کنند و سراغ ایدۀ بعدی می‌روند. مسئلۀ مهم این است که ایده را استمرار دهید و به نتیجه برسانید.
- پرهیز از کمال‌گرایی: بعد از دو سال کار با یک گروه متوجه شدیم که بعد از این همه زحمتی که برای تولید ساختار، آموزش نیرو و … کشیدیم، اگر خودمان شش ماه روی آن موضوع متمرکز می‌شدیم، سریع‌تر به نتیجه دلخواه می‌رسیدیم. گاهی اوقات اگر راجع‌به موضوع مورد نیاز، خودمان در حد ابتدایی شروع به کار کنیم بیشتر به ما کمک می‌کند تا بخواهیم ساختارهای بزرگی را برای آن طراحی کنیم.
- ارزش و هدف نهایی کار: اگر ارزش و هدف اصلی که دارید، آن‌قدر ارزشمند نباشد، یک جایی کم می‌آورید. اما اگر هدف ارزشمند باشد، هر اتفاقی که بیفتد با خود می‌گویید که ارزشش را دارد.
سومین قسمت از ویدئوهای آموزشی «ارتقای کیفیت سلامت کودک با گردش و بازی» را مشاهده کنید:
اگر شما هم در زمینۀ تولید بازی تجربه‌ای دارید، در قسمت نظرات برای ما بنویسید.
