بعد از طی کردن مرحلهٔ پالایش اولیه محصولات، نوبت به مراحل داوری اول و دوم می‌رسد که با شاخص‌های داوری سروکار دارد. در این مطلب به تبیین شاخص‌های داوری محور بازی دیجیتال و برنامک کودک می‌پردازیم. شما می‌توانید با اطلاع از آنها، هم به شناخت محصول خوب برسید و هم دست به تولید و ارتقای محصولات خود بزنید.
در همین ارتباط، مطلب «همه چیز دربارهٔ محور بازی دیجیتال و برنامک کودک» را بخوانید.
شاخص‌های داوری چطور عمل می‌کنند؟
در جدول زیر تعدادی شاخص می‌بینید. برای هر شاخص، تعدادی سنجه وجود دارد که هر یک توصیفی از محصول مناسب است. این توصیف ممکن است کاملاً با یک محصول منطبق باشد، که در این صورت امتیاز کامل از آن سنجه را دریافت می‌کند. همچنین ممکن است محصول مورد نظر، کاملاً فاقد آن ویژگی باشد و آن توصیف به هیچ عنوان معرف آن محصول نباشد، که در این صورت محصول مورد نظر کمترین امتیاز را از آن سنجه به دست می‌آورد.
چنانچه سنجه‌ای به محصولی مرتبط نباشد، اثر آن سنجه برای آن محصول حذف می‌شود و اثر مثبت یا منفی در محاسبۀ امتیاز آن نخواهد داشت. درنهایت برآیند امتیازات سنجه‌های ذیل هر شاخص، امتیاز آن شاخص را می‌سازد و برآیند امتیازات شاخص‌ها، امتیاز کل محصول را شکل می‌دهد.
در همین ارتباط، مطلب «شاخص‌های داوری محصولات در سومین گام یارستان کودکستان» را بخوانید.
| شاخص‌ها | سنجه‌ها | ||
|---|---|---|---|
| کل نگر محصول | شاخص کل نگر: اثر در نگاه کل نگر، محصول مناسبی است. | ||
| صحت | امتیازی*: محصول ایدۀ سازنده است (در محتوا و ساخت) و برگرفته از الگو یا محصول خارجی و محصولات دیگر نیست. | ||
| خلاقیت و ابتکار | محصول در فرم و ایدۀ ظاهری خلاقانه و نوآورانه است. | ||
| محصول در مضمون، محتوا و پرداختن به موضوع خلاقانه و نوآورانه است. | |||
| سهولت کاربری | راهنمای لازم برای انتخاب محصول در اختیار خریدار قرار گرفته است. (مثلاً سن هدف برای این محصول، موضوع آن و نیازی که پاسخ می‌دهد) | ||
| محصول دارای راهنمای سمعی یا بصری خاص کودک است. | |||
| ظاهری و فرمی | صوت | شاخص کل نگر: محصول از نظر فرم و ویژگی های صوت مناسب است. | |
| کیفیت صدابرداری و تدوین صوت بالا است. صدا باکیفیت و شفاف ضبط شده و انتقال از یک بخش به بخش دیگر به شکل صحیح و خلاقانه انجام شده است. (حذف‌ها و برش‌های ضروری، مناسب و هماهنگ با انتقال پیام و مفهوم انجام شده است.) | |||
| صداها اضطراب‌آور، ترسناک و گوش خراش نیستند. مثلاً حد بالا و پایین صدا متعادل است و تغییرات صدا، به گونه‌ای ناگهانی و دلهره‌آور نیست. | |||
| تصویر | شاخص کل نگر: محصول از نظر فرم و ویژگی های تصویر مناسب است. | ||
| تصاویر با سن مخاطب تناسب دارد. (شادابی رنگها، مقدار ریزه‌کاری و جزئیات آن برای کودکان واضح و قابل درک است.) | |||
| کودک در تشخیص انسان‌ها، جانداران، گیاهان و اجسام دچار مشکل نمی‌شود؛ یعنی خیال‌پردازی در تصویرگری به‌گونه‌ای نیست که شناخت کودک از موضوع را دچار خطا کند. (ابعاد، زوایا، رنگها و… متناسب با واقعیت است.) | |||
| آیکون ها و علائم به صورت ساده و کم جزئیات و گویا درج شده اند. | |||
| فیلم و انیمیشن*: متحرک‌سازی اشیاء و شخصیتها طبیعی (به معنای رئال نیست)، باکیفیت و جذاب انجام شده است. | |||
| فیلم و انیمیشن*: ریتم بازی تند و پرسروصدا نیست و موجب بیش فعالی نمی شود. | |||
| فیلم و انیمیشن*: طراحی بصری و تصویرسازی‌های انجام شده یا صحنه پردازی و تصویر شخصیتها جذاب و باکیفیت است. | |||
| ایمنی | محصول دارای امکانات دسترسی و نظارت والدین و محدودیت زمانی استفاده است. | ||
| مدت زمان استفاده از محصول به گونه ای است که موجب سکون و کم تحرکی کودک نمی شود. | |||
| بازی*: بازی آفلاین است و فاقد تبلیغات و پرداخت درون برنامه و سایر اتصالات اینترنتی است. | |||
| اصول تربیت | جذابیت محتوایی | به اصل سرگرمی و لذت در اثر توجه شده و موضوع و محتوای محصول جدی و خشک نیست و به نوعی سرگرم‌کننده، کودکانه، جذاب و بانشاط است. | |
| محصول به گونه‌ای است که در مواجهه اول کشش و تمایل کودک را برمی‌انگیزد. | |||
| ارتباط عاطفی و هیجانی کودک با محصول به نحوی است که تمایل کودک برای استفاده چندباره از آن را به دنبال دارد. (برای بازی*: بازیکن یک مرحله از بازی را می تواند با شیوه های متفاوت انجام دهد.) | |||
| سازماندهی محتوا | اصول سازماندهی | انتخاب مساله و موضوع، متناسب با نظام مسائل و نیاز و ویژگی های رشدی کودک است. | |
| تمام ابعاد محصول با موضوع و هدف اصلی محصول در یک راستا و متناسب با موضوع است. محتوای اثر سیر، منظومه و انسجام دارد و دچار پراکندگی نشده است. | |||
| انجام فعالیت‌ها به گونه‌ای است که کودکان با توانایی‌ها و تفاوت‌های مختلف را درگیر کند و کودک بخشی از فعالیت خواسته شده یا تمام آن را با کیفیت متفاوت انجام دهد. (صفر و یکی نیست.) | |||
| اصل تناسب فعالیت‌ها و انتظارات عملکردی با ردۀ سنی مخاطبان، وسع وجودی و نیازهای فردی و اجتماعی آنها در نظر گرفته شده است. | |||
| اهداف تربیت | کل نگر اهداف تربیت | شاخص کل‌نگر: محصول به خوبی به اهداف تربیت پرداخته است. | |
| ویژگی مشترک تمام محصولات | برای بازی: بازی در قالب های کشتار، تیراندازی و سرعت بالا نیست. | ||
| محصول بدآموزی ندارد و صفات و ویژگی‌های فردی و اجتماعی منفی را تقویت نمی‌کند (مانند برچسب زدن، راحت‌طلبی، مصرف‌گرایی، بخل، زیاده‌خواهی، عهدشکنی، خودمحوری، عدم کرامت و عزت نفس، ناسزاگویی، حسادت، کینه و…). (0-1) | |||
| از نمادها، تصاویر و شخصیتها به جا و متناسب با فرهنگ بومی استفاده شده و از نمادها، شخصیتها، حروف و تصاویر غیربومی پرهیز شده است. | |||
| اثرات جانبی | محصول بدون خدشه به هدف اصلی، به یک یا چند هدف غیر از اهداف اصلی به طور مناسب پرداخته است و همچنین اثر جانبی منفی ندارد. (0-1-5) | ||
| اهداف | تقویت حس دینی و علایق مذهبی و انس با قرآن | شاخص کل نگر: محصول به خوبی به تقویت حس دینی و علایق مذهبی و انس با قرآن پرداخته است. | |
| محصول، منجر به بیداری احساس فطری و حب نسبت به خداوند مهربان و همچنین مخلوقات خداوند (خود، انسان‌ها و طبیعت) می‌شود. | |||
| به انس با خدا، مفاهیم تربیت دینی و پیشوایان دین کمک می‌کند. | |||
| محصول به انس کودک با قرآن با رعایت این اصول می‌پردازد: تاکید بر جنبه‌های لطف و رحمت الهی، آشنایی و انس با برخی سوره‌های قابل فهم برای کودکان بدون تأکید بر حفظ و پرداختن به پیام‌های قرآنی در سطح درک کودکان با بیان غیرمستقیم (پرداختن مستقیم به یک مفهوم دینی بدون شیوه‌ای کودکانه و مناسب، منجر به کاهش امتیاز می شود). | |||
| به انس و آشنایی با مناسک و نمادهای دینی و اذکار (مانند بسم الله الرحمن الرحیم، الحمدلله، صلوات و… ) با بیان کودکانه و متناسب با ردۀ سنی پرداخته است. | |||
| پرورش صفات اخلاقی و رفتارهای اجتماعی | شاخص کل‌نگر: محصول به خوبی به پرورش صفات اخلاقی و مهارت های ارتباطی اجتماعی پرداخته است. | ||
| به تقویت مهارت ارتباط موثر و صحیح با دیگران می‌پردازد. | |||
| محتوای محصول موجب می‌شود که کودک بتواند مسئولیت پیامدهای رفتار خود را به عهده بگیرد. | |||
| فعالیت ها به تربیت در فضای مجازی و رسانه توجه کرده و منجر به آشنایی با استفاده درست و به‌اندازه از آنها می‌شود. | |||
| به شناسایی کارهای خوب و خداپسندانه اهتمام ورزیده و کودک را به انجام آنها تشویق می‌کند. | |||
| پرورش مهارت‌های ذهنی | شاخص کل نگر: محصول به خوبی به تقویت مهارت‌های ذهنی پرداخته است. | ||
| توجه، تمرکز، دقّت و حافظه را درگیر می‌کند و ارتقا می‌دهد. | |||
| انواع مهارت‌های ذهنی و شناختی (همچون خلاقیت، قدرت انواع تفکر و حل مسأله و…) در مخاطب تقویت می‌شود | |||
| فعالیت ها منجر به علاقه و احساس نیاز کودک به دانش و تحریک حس فطری کنجکاوی او به دانایی می‌شود. | |||
| پرورش روحیه و رفتار عاطفی در عرصه فردی و خانوادگی | شاخص کل نگر: محصول به خوبی به تقویت روحیه و رفتار عاطفی در عرصه فردی و خانوادگی پرداخته است. | ||
| کودک را در شناخت، مدیریت و ابراز صحیح عواطف و هیجانات (محبت، خوشحالی، ناخشنودی، خشم، نگرانی و…) کمک می‌کند. | |||
| محصول به پرورش مفاهیم هویت فردی، شناخت خود وعلاقه‌مندی‌های خود کمک می‌کند. | |||
| امتیازی:* محصول به‌نحوی داشتن خواهر و برادر و افزایش جمعیت خانواده را ترویج می‌کند. | |||
| در اثر، به خانواده دوستی و تعمیق علائق، روابط و ارزش های خانوادگی توجه شده است. | |||
| آشنایی با محیط زیست و علاقه و انس با طبیعت و حفظ آن | شاخص کل نگر: محصول به خوبی به آشنایی با محیط زیست و علاقه و انس با طبیعت و حفظ آن پرداخته است. | ||
| به مفاهیم زیست محیطی کودک (خانه، محله، شهر، کشور)، پاکیزگی آنها، احساس تعلق و محبت به آنها و همسو بودن آنها با فرهنگ ایرانی-اسلامی پرداخته است. | |||
| محصول به خوبی به نعمت‌های خداوند در محیط طبیعت، احترام به طبیعت، منابع طبیعی، موجودات زنده و مراقبت از آنها و بازی و گردش در طبیعت پرداخته است. | |||
| به روش‌های سادۀ صرفه‌جویی و پرهیز از اسراف و استفاده از دورریختنی‌ها پرداخته است. | |||
| پرورش هویت ملی | شاخص کل نگر: محصول به خوبی به تقویت هویت ملی پرداخته است. | ||
| اثر به‌واسطۀ پرداختن به مفاخر ملی و تاریخی کشور باعث شکل دهی الگوی مناسب و احساس افتخار و عرق ملی در کودک شده است. | |||
| اثر به زیبایی‌های طبیعی مناطق جغرافیایی ایران پرداخته است و کودک به واسطه آن با جغرافیا و زیبایی های کشورش آشنا می شود. | |||
| اثر با استفاده از نمادهای ملی مانند پرچم و سرود ملی، به تقویت عرق و هویت ملی کودک کمک می کند. | |||
| اثر به سنت‌ها، آیین‌ها و مناسبتهای ملی و مذهبی مانند عید نوروز، شب یلدا، دهه فجر، اعیاد و عزاداری ها پرداخته است. | |||
| به موسیقی و گویشهای محلی توجه شده است. | |||
| ارتقای سطح بهداشت و ایمنی | شاخص کل‌نگر: محصول به خوبی به تقویت و ارتقای سطح بهداشت و ایمنی پرداخته است. | ||
| محتوا کودک را در جهت عدم رعایت ایمنی یا بهداشت سوق نمی‌دهد، بلکه به معرفی خوراکی‌های مفید، دوست داشتن بدن خود و مراقبت از سلامتی خود و رعایت بهداشت پرداخته است. | |||
| به رعایت ایمنی هنگام بازی، مدیریت رفتار در هنگام خطر (زلزله، آتش سوزی، حضور در مکان های عمومی، برخورد با غریبه ها و…) تأکید شده است. | |||
| پرورش مهارت‌های کلامی و زبان فارسی | شاخص کل‌نگر: محصول به خوبی به پرورش مهارت‌های کلامی و زبان فارسی پرداخته است. | ||
| در متن‌هایی که برای کودکان است از زبان معیار و فاخر استفاده شده و از واژه‌های پوچ یا با بار فرهنگی منفی پرهیز شده است. | |||
| محصول به خوبی به تقویت مهارت گوش دادن پرداخته است؛ مانند دقت در صداهای اطراف، نوع صداها، بخش‌ها و آواهای مشترک در کلمات (هم‌آغاز و هم‌پایان) و تشخیص منبع و لحن در صدا. | |||
| محصول به خوبی به تقویت مهارت سخن گفتن و خواندن پرداخته است؛ مانند اشاره، نام بردن، توصیف، گفتگو، پاسخ به سؤال، توالی رویداد و تصاویر، تکمیل عبارات، تصویرخوانی، استفاده از کلمات جدید و… | |||
| محصول به خوبی به تقویت مقدمات مهارت نوشتن پرداخته است؛ مانند تمرین‌های مدادکاغذی (دور کشی، تکمیل خط‌چین و…)، ترسیم تفکرات خود با خطوط ابداعی و نقاشی و… | |||
| از واژه‌های غیرفارسی پرهیز شده است. مگر مواردی که کاملاً رایج است. در صورت نیاز به استفاده از واژگان تخصصی غیرفارسی حتما ترجمه واژه آورده شده باشد. | |||
| در متن‌هایی که برای کودکان است از زبان شکسته و محاوره‌ای (جز در موارد نقل قول گفتگوها) استفاده نشده است. (واژه‌ها به صورت نوشتاری استفاده شده است.) | |||
| در متن‌هایی که برای کودکان است واژه‌ها در معنای دقیق خود استفاده شده‌اند و قواعد دستور زبان فارسی به درستی رعایت شده است. (مثلاً در حذف واژه‌ها و جملات) | |||
| در متن‌هایی که برای کودکان است از واژگان پایه (کلمات آشنا) کودک استفاده کرده و با کاربست چند واژه جدید، دایره واژگان کودک را گسترش می دهد. | |||
| پرورش مهارت‌های جسمی و حرکتی | شاخص کل نگر: محصول به خوبی به تقویت مهارت‌های جسمی و حرکتی پرداخته است. | ||
| به یکی از جنبه‌های رشد جسمی توجه کرده است (از جمله شناخت اعضای بدن به عنوان نعمت‌های خداوند، حواس پنجگانه، فعالیت‌های حرکتی با عضلات ریز و درشت و انواع دست‌ورزی). | |||
| محتوای محصول (یا فرایند بازی)، کودک را به انجام فعالیت‌های حرکتی و ورزش تشویق می‌کند و مشوق سکون و بی‌تحرکی نیست. | |||
| پرورش ذوق هنری و زیبایی‌شناسی | شاخص کل نگر: محصول به خوبی به تقویت ذوق هنری و زیبایی‌شناسی پرداخته است. | ||
| اثر در محتوا و فرم به توجه، دقت و توصیف زیبایی‌های جهان آفرینش، طبیعت، چهار فصل، آواهای زیبای طبیعی و … پرداخته است. | |||
| محصول مهارت موسیقایی را به وسیله وزن، ریتم، آهنگ آواها و واژگان و شعر تقویت می‌کند. | |||
| بازی مسابقه ای | شاخص کل نگر: محصول به خوبی اصول مربوط به فرم و قالب بازی مسابقه ای را رعایت کرده است. | ||
| چندنفره: بازی جمع کودکان را به رقابت سالم تشویق می کند. | |||
| مراحل بازی کم و مدت زمان هر مرحله کوتاه است. (نهایتا 5 دقیقه) | |||
| نقش‌آفرینی (RPG) | شاخص کل نگر: محصول به خوبی اصول مربوط به فرم و قالب بازی نقش‌آفرینی (RPG) را رعایت کرده است. | ||
| بازی کودک را به اکتشاف ترغیب می کند. | |||
| بازی منجر به آشنایی کودک با نقش های جنسیتی می شود. | |||
| بازی کودک را در جهت نقش پذیری و تعهد به نقش راهنمایی می کند. | |||
| بازی کودک را در جهت استفاده صحیح از داشته ها و امکانات راهنمایی می کند. | |||
| ماجراجویی (رمان تصویری، داستانی) | شاخص کل نگر: محصول به خوبی اصول مربوط به فرم و قالب بازی ماجراجویی (رمان تصویری، داستانی) را رعایت کرده است. | ||
| خط داستان برای کودک باورپذیر، کم جزئیات و ساده است. | |||
| داستان از شخصیت‌‌پردازی‌های جذاب، باورپذیر، ساده و متناسب با نقش استفاده کرده است. | |||
| موضوع و سیر داستان، برای کودک دلنشین، سرگرم‌کننده و جذاب است. | |||
| داستان مقدمه‌ای است برای سؤال‌پردازی و تقویت تفکر کودک. | |||
| در صورت وجود گره در داستان، گره‌گشایی به صورت آشکار مشاهده و توسط کودک درک می‌شود. | |||
| افزونه‌ها | افزونه به خوبی با محصول هماهنگ است و با آن تناسب دارد. | ||
| استفاده از افزونه به راحتی انجام می‌شود. | |||
| افزونه خلاقانه و نوآورانه است. | |||
| افزونه به لحاظ ظاهری و شکلی مناسب است. | |||
| اصول و اهداف تربیتی به خوبی در افزونه دنبال شده است. | |||
