حسینیه کودک شهید چمران در سال 1389 با هدف آموزش سبک زندگی اسلامی در قالب بازی‌های کودکانه برای بچه‌های زیر 7 سال شروع به کار کرد. مائده جهانگیری، معاونت آموزشی حسینیه کودک مجموعۀ شهید چمران توضیحاتی در خصوص ساختار و مدل ارائۀ این حسینیه کودک ارائه می‌دهند. خلاصه‌ای از این توضیحات را در مقاله و توضیحات مفصل‌تر را در ویدئوها ببینید.
اصول تربیتی اسلامی در حسینیه کودک شهید چمران | قسمت 1
دغدغۀ ما از تشکیل این مجموعه، نگاه تخصصی در حوزۀ کودک است. احساس کردیم که به موضوع تربیت با رویکرد تعالیم دینی کمتر پرداخته شده است؛ معمولاً برای روابط بین والدین و فرزندان طراحی‌هایی انجام شده است اما اینکه از ابتدای مسیر نگاه تربیتی‌دینی پررنگ شده باشد و برای آن سیستمی تعریف شده باشد، کمتر وجود دارد. ما سعی کردیم سیستمی را طراحی کنیم که با محوریت نگاه دینی و اسلامی روی ویژگی‌های شخصیتی و مهارتی بچه‌ها کار کنیم.
اصول تربیتی اسلامی مورد توجه:
- آزادی و انتخاب‌محوری؛
- نیاز به محبت و توجه؛
- نیاز به امنیت.
گروه سنی مخاطب حسینیه کودک 3 تا 6 سال است و محور تمام فعالیت‌ها فقط بازی است. زمانی که نگاه و مبنای ما در فعالیت‌ها، بازی کردن باشد؛ بالطبع از بچه‌ها انتظار نداریم که روی آموزش و مهارتی مسلط باشند. ویژگی‌های شخصیتی کودکان از طریق تجربۀ بازی‌های متفاوت رشد می‌کند.
اولین قسمت از ویدئوی «تجربه‌نگاری حسینیه کودک شهید چمران» را مشاهده کنید:
ویژگی‌های شخصیتی و انواع بازی کودکان | قسمت 2
تلاش ما در حسینیه کودک شهید چمران این بود که فعالیت‌ها را بر اساس ویژگی‌های شخصیتی پیش ببریم که شامل موارد زیر است:
- انگیزه، علاقه و نشاط: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی دوران کودکی، داشتن انگیزه، علاقه و نشاط است؛ به این معنا که کودک انگیزۀ خوبی برای شرکت در فعالیت‌ها داشته باشد و از انجام بازی احساس رضایت کند.
- انعطاف‌پذیری در رفتارها: انعطاف‌پذیری، دو طیف عدم انعطاف و انعطاف‌پذیری افراطی دارد. خوب است که فعالیت‌ها در میانۀ طیف باشد.
- رفتار آزادانه: رفتارهای محتاطانه نشان‌دهندۀ این است که خانواده چهارچوب زیادی برای کارهای کودک ایجاد کرده است که باعث می‌شود کودک از فعالیت خود لذت کافی را نبرد. بچه‌ها دوست دارند آزادانه رفتار کنند.
مجموع این سه ویژگی اصلی برای ما اهمیت زیادی دارد. ما مشاهداتی را از ابتدای حضور بچه‌ها در حسینیه کودک چمرانی‌ها ثبت می‌کنیم و سعی می‌کنیم که بعد از سه تا چهار ماه به خانواده‌ها به صورت حضوری راجع‌به این سه فاکتور شخصیتی گزارش بدهیم که فرزندانشان چه رشد و چالش‌هایی را در این مدت داشته‌اند. طرح درس‌های حسینیه کودک هم براساس ویژگی‌های شخصیتی فوق به‌طور غیرمستقیم جلو می‌رود.
نحوۀ برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌ها:
ما یادگیری را در قالب انتخاب بین بازی‌های مختلف ارائه می‌دهیم، به جای اینکه آموزش‌ها را در قالب کلاس یاد بدهیم، در قالب بستر ارائه می‌دهیم؛ یک تعداد بسترهای بازی در نظر گرفته می‌شود که منعطف است و بچه با تجربه و انتخاب آن بازی‌ها دست به جست‌وجوگری و اکتشاف می‌زند. اصلاً لازم نیست که همه بچه‌ها سر یک فعالیت بنشینند، معمولاً از اول صبح که بچه‌ها می‌آیند، دو تا سه بستر بازی انتخابی روی زمین موجود است که بچه‌ها از بین بازی‌ها انتخاب می‌کنند و حتی اگر خسته شوند یا قصد ادامه دادن نداشته باشند، می‌توانند به حیاط بروند و بازی حرکتی انجام دهند؛ یعنی هیچ اجباری در انجام یک فعالیت مشترک وجود ندارد.
انواع بازی‌های مورد استفاده در حسینیه کودک شهید چمرانی:
- بازی های حرکتی؛
- تعاملی؛
- ساخت و ساز؛
- کاردستی.
تأکید ما برای گروه سنی زیر 7 سال این است که 50 تا 60 درصد بازی‌ها باید حرکتی در نظر گرفته شود چون معمولاً بچه‌ها روی بازی‌های نشستنی خیلی متمرکز نیستند. در فعالیت‌های کاردستی و ساخت‌و‌ساز نیز الگوی آماده به بچه‌ها ارائه نمی‌دهیم، سعی می‌کنیم با یک داستان یا یک عامل درگیرکننده با بچه‌ها صحبت کنیم و ابزار و وسایل لازم را در اختیار بچه‌ها قرار دهیم تا آن‌ها در ادامه با خلاقیت خود کاردستی را بسازند؛ مثلاً مربی راجع‌به کفشدوزک صحبت می‌کند و در آخر از بچه‌ها می‌خواهد که کفشدوزک خود را درست کنند. ابزاری که در اختیار بچه‌ها قرار می‌گیرد، ابزارهای ساده‌ای مانند سر بطری، کارتن و… است. بچه‌ها با ایده و خلاقیت خود شروع به ساخت کاردستی می‌کنند. انتظار نداریم که بچه‌ها چیزی بسازند که مطابق با واقعیت و انتظار ما باشد. معمولاً در ابتدای کار، بچه‌ها خیلی ایده ندارند و خلاقیت به خرج نمی‌دهند و از روی دست یکدیگر نگاه می‌کنند؛ اما زمانی که این مسیر را ادامه می‌دهیم شاهد خلاقیت آن‌ها هستیم.
دومین قسمت از ویدئوی «تجربه‌نگاری حسینیه کودک شهید چمران» را مشاهده کنید:
تبیین الگوهای آموزشی مهارتی | قسمت 3
بسترهای آموزشی مهارتی که در حسینیه کودک شهید چمران به آن پرداخته می‌شود شامل موارد زیر است:
نقاشی:
یکی از بسترهایی که برای کودکان در حسینیۀ شهید چمران فراهم می‌کنیم، نقاشی است. ما کاربرگ به معنایی که کاربرگ را رنگ کنند و از خط بیرون نزنند، نداریم. ممکن است زمانی صفحۀ نقاشی را به دیوار بزنیم یا آن را روی میز برعکس بگذاریم و یا آن را در حیاط قرار دهیم تا بچه‌ها با دست و پا نقاشی کنند و… . برای ما مهم است که قالب خاص و آماده‌ای به بچه‌ها ندهیم، تا چیزی که از ذهنشان بر می‌آید را آزادانه به تصویر بکشند و قوه تخیل و خلاقیتشان روز‌به‌روز بیشتر رشد کند.
دست‌ورزی:
در بستر دست‌ورزی، ابزارهایی در اختیار بچه‌ها قرار می‌دهیم که بچه‌ها بیشتر با دستشان کار کنند؛ مانند نشاسته که باید با چیز سفتی آن را بکوبند، بعد با آب مخلوط کنند و با دست به یک شکلی در بیاورند. گِل، ماکارونی پخته، آرد، نشاسته و… از جمله چیزهایی است که برای دست‌ورزی از آن استفاده می‌کنیم. توضیحات بیشتر و مثال‌های بیشتر دست‌ورزی را در ویدئو ببینید.
اردو:
یکی دیگر از بسترهای یادگیری، اردوهاست که از نظر ما یک فعالیت مهم است و معمولاً هفته‌ای یک بار این برنامه را داریم. در این دورۀ سنی، بچه‌ها نیاز به بیرون رفتن دارند. یکی از مکان‌هایی که به‌عنوان اردو انتخاب می‌کنیم، پارک است. پارک‌ها بستر خوبی برای رشد کنجکاوی، اکتشاف، جست‌وجوگری و تعاملات اجتماعی کودک است. به‌عنوان مثال یک کیسه کشک می‌دهیم، به درختان نگاه می‌کنیم، به صدای گنجشک‌ها گوش می‌دهیم و سعی می‌کنیم یک تعامل اجتماعی با آدم‌ها برقرار کنیم. اردو بستر خوبی برای رشد بچه‌هاست.
سومین قسمت از ویدئوی «تجربه‌نگاری حسینیه کودک شهید چمران» را مشاهده کنید:
ویژگی های یک مربی خوب | قسمت 4
1- صبر و انعطاف‌پذیری
مربی باید خصوصیات ویژه‌ای داشته باشد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، صبر و انعطاف‌پذیری است. مربی باید بتواند در برابر بچه‌ها صبر و انعطاف‌پذیری بالایی داشته باشد، به خصوص وقتی که بچه‌ها خیلی حوصلۀ انجام یک بازی را ندارند. مربی باید آن‌قدر انعطاف داشته باشد که بتواند بستر را تغییر دهد و با روش جدیدی بازی را برای بچه تدارک ببیند.
2- خلاقیت، نقش هم‌بازی و مادر
چون کودک، تازه از محیط خانه وارد یک محیط اجتماعی شده است، لازم است با یک نفر ارتباط عاطفی خوبی بگیرد. در حسینیه کودک، هر مربی روی 5،6 نفر از بچه‌ها مسلط است و ارتباط خوبی با تک‌تک بچه‌ها برقرار می‌کند و پاسخگویی لازم را به نیازهای آن‌ها دارد. بچه‌هایی که احساس وابستگی شدیدی به مادر دارند یا با دوری مادر اذیت می‌شوند، مادر می‌تواند در کنار کودک حضور داشته باشد تا زمانی که نیاز بچه برطرف شود.
3- وقت گذاشتن برای رشد شخصی:
کتاب و انیمیشن زیاد بخواند و ببیند. با کودک زمان زیادی بگذراند و مشاهدۀ زیادی از کودکان داشته باشد. هر چه مربی با کودک بیشتر ارتباط بگیرد، بیشتر متوجه ذائقه، تمایلات و علائق بچه‌ها می‌شود.
چهارمین قسمت از ویدئوی «تجربه‌نگاری حسینیه کودک شهید چمران» را مشاهده کنید:
اگر دوست دارید دربارۀ تجربۀ تأسیس کودکستان‌ها بیشتر بخوانید، مقاله‌های «تجربهٔ تأسیس مهدکودک با برنامهٔ باز» و «هر خانه یک مهد، هر مادر یک مربی» را مطالعه کنید.
